الحراء

رهبران 3 حزب سیاسی کرد عراق شامل دمکرات، اتحادیه میهنی و اتحاد اسلامی چهارشنبه هفته گذشته در جلسه ای تاریخ برگزاری همه پرسی این اقلیم را 25 سپتامبر سال جاری میلادی (سوم مهر) در نظر گرفتند که علاوه بر سه استان کردستان عراق، مناطق مورد اختلاف بین اربیل و بغداد را که از آنها به عنوان مناطق مورد اختلاف در ماده 140 قانون اساسی یاد می شود، در بر می گیرد.
این احزاب همچنین زمان برگزاری انتخابات پارلمانی محلی و نیز تعیین تکلیف پست ریاست اقلیم کردستان عراق را نیز ششم نوامبر همین سال (15 آبان) تعیین کردند، این درحالی است که دو حزب تغییر و جماعت اسلامی با این تصمیم به شدت مخالفت کرده و اعلام کرده اند که پیش از برگزاری همه پرسی، ابتدا باید تکلیف پارلمان کردستان عراق و ریاست اقلیم مشخص شود.
براساس این گزارش، این تصمیم کردها در ابعاد منطقه ای، با واکنش دلخواه آنان روبه رو نبود، بطوری که مهمترین شریک، حامی و متحد مسعود بارزانی، یعنی ترکیه با این تصمیم مخالفت کرد.
در سطوح بین المللی نیز آمریکایی ها که منافعی برای خود در شمال عراق دست و پا کرده اند و با کردهای عراق روابط ویژه و مستقل از بغداد دارند، به محض اعلام خبر تعیین زمان برگزاری همه پرسی، با آن مخالفت کردند.
وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد، این کشور از یکپارچگی عراق حمایت می کند و معتقد است، برگزاری همه پرسی، روند مبارزه با داعش را مختل و تنش ها را در عراق بیشتر خواهد کرد.
همزمان با آمریکایی ها، آلمان نیز برگزاری همه پرسی در اقلیم کردستان عراق را اشتباهی بزرگ خواند و بر عدم برگزاری آن تاکید کرد.
در بعد داخلی عراق نیز واکنش ها به این خبر بسیار تند بود، بطوری که اکثر احزاب و گروه های سیاسی طی دو روز پنجشنبه و جمعه با این تصمیم اربیل به شدت مخالفت کردند و جریان منتسب به حسین شهرستانی از شخصیت های برجسته عراقی آن را توطئه ای اسراییلی توصیف کرد و سرانجام، سعد الحدیثی سخنگوی دفتر نخست وزیری عراق با انتشار بیانیه ای رسمی اعلام کرد هر تصمیمی در خصوص سرنوشت عراق باید براساس مفاد قانون اساسی باشد و نباید بخشی از آن بخش دیگر را نادیده بگیرد.
وی در این بیانیه تاکید کرده که روابط میان دولت مرکزی و اقلیم را قانون اساسی به عنوان مرجع اصلی تصمیم گیری ها، تعیین کرده است و بنابراین هر تصمیمی درباره آینده عراق می بایست در چارچوب مفاد قانون اساسی باشد.
بسیاری از نمایندگان پارلمان و شخصیت های سیاسی عراق در روز جمعه در واکنش به این تصمیم کردها، بیانیه صادر کرده و یا موضع گیری کردند، تا جایی که روزنامه رسمی 'الصباح' چاپ بغداد، امروز شنبه تیتر 'وتو داخلی و بین المللی علیه همه پرسی' را برای مطلب خود در این خصوص برگزید.
این موضوع امروز شنبه به تماس تلفنی میان حیدرالعبادی و مسعود بارزانی کشیده شد و رسانه های عراقی به نقل از بیانیه نخست وزیری عراق آن را منعکس کردند، اگرچه در متن بیانیه اشاره ای به موضوع همه پرسی نشده و صرفا گفته شده طرفین بر وحدت صفوف عراقی ها تاکید کرده اند.
اما از آن طرف موج مخالفت های داخلی با این تصمیم رهبران احزاب کرد عراقی، از مناطق مشمول ماده 140 (مناطقی که کردهای عراقی تلاش دارند به اقلیم منضم کنند) تا مناطق مرکزی و بغداد را فرا گرفت.
اگرچه برخی گروه های ترکمانی نزدیک به احزاب کردی، با برگزاری همه پرسی موافقت کرده اند، اما شمار دیگری از احزاب ترکمانی خواهان عدم برگزاری یا تعویق آن شده اند.
جبهه ترکمانی در زمره احزابی است که با برگزاری این همه پرسی بشدت مخالفت کرده است.
در این بین، به دنبال تصمیم احزاب کرد مبنی بر برگزاری همه پرسی، استاندار کرکوک که طی ماه های اخیر با دستور بالابردن پرچم محلی کردستان عراق در داویر دولتی استان یک جنجال و بحران سیاسی بپا کرده بود، خواهان برگزاری همه پرسی در این استان شد.
نجم الدین کریم استاندار کرکوک، با مطرح کردن ضرورت بازگشت شماری از مناطق به حیطه اداری این استان مدعی شد: شهرهای طوزخورماتو، کفری و سایر مناطق مورد منازعه در استان های دیاله و صلاح الدین در زمره کرکوک بوده و براساس ماده 140 قانون اساسی باید به این استان ملحق شوند، این درحالی است که ساز وکار حل مشکلات مناطق مورد منازعه در ماده 140 قانون اساسی تعریف شده است که در سه مرحله شامل بازگشت آوارگان و رانده شدگان به موطن خود، انجام سرشماری نفوس و سرانجام برگزاری همه پرسی است که می بایست تکلیف این مناطق را روشن کند.
این بخش بیشتر با اعتراض و مخالفت ترکمن هایی روبه رو شده است که در سطح وسیعی از استان های صلاح الدین، نینوا، دیاله و بویژه کرکوک سکونت دارند و همراه با اعراب سنی با انضمام مناطق خود به اقلیم کردستان عراق مخالفت می کنند و همچنین خواهان تعویق برگزاری همه پرسی هستند.
با این حال مخالفت ها در داخل بیت کردی هم جریان دارد، بطوری که اگرچه شماری از احزاب کرد عراقی خواهان برگزاری رفراندوم هستند، اما برخی احزاب کرد عراقی هم مخالف آن بوده و همه پرسی را به نفع اقلیم کردستان عراق نمی دانند.
شورش حاجی سخنگوی جنبش تغییر در واکنش به عدم حضور این حزب در نشست احزاب کرد عراقی با مسعود بارزانی به رسانه ها گفت: دیدگاه آنها با آنچه حزب دمکرات کردستان عراق برای استقلال کردستان عراق دارد، متفاوت است.
وی افزود: ما بشدت مخالف این هستیم که موضوع استقلال و همه پرسی به عنوان کارت فشار داخلی و یک بازی سیاسی مورد سوء استفاده قرار گیرد.
این مقام کرد عراقی تاکید کرد، زندگی سیاسی در کردستان عراق توسط چند خانواده و حزب سیاسی به انحصار کشیده شده و در سایه چنین سیستمی، دولتی هم اگر تاسیس شود عمر آن بسیار کوتاه خواهد بود.
هیوا سید سلیم، از روزنامه نگاران کرد عراقی در تحلیل این همه پرسی با انتشار مقاله ای نوشت: همه پرسی این بار نیز در فضای عدم مشروعیت داخلی بدلیل اختلافات سیاسی و عدم مشروعیت بین المللی و رعایت نکردن ساز وکارهای قانونی برگزار می شود و با این روند نمی توان سرنوشتی بهتر از سرنوشت همه پرسی سال 2005 میلادی داشته باشد.
وی افزود: آنچه روشن است اینکه مردم می دانند چرا در همه پرسی شرکت می کنند اما نمی دانند با این خواسته مردم چگونه برخورد خواهد شد، بخصوص اینکه مردم تجربه خوبی با دولت اقلیم کردستان عراق ندارند.
سرتیپ قشقایی از دیگر روزنامه نگاران کرد عراقی، در تحلیل خود در خصوص تصمیم به برگزاری همه پرسی، حزب دمکرات کردستان عراق را برنده منازعات داخلی در کردستان عراق دانست و نوشت: هدف حزب دمکرات کردستان عراق رفراندوم بود و نه انتخابات، بنابراین برگزاری آن را در اولویت قرار داد و برنده هم شد.
به نوشته این روزنامه نگار هدف اصلی این رفراندوم ایجاد کارت فشار بر بغداد برای دستاوردهای سیاسی و همزمان یک شگرد تبلیغاتی قبل از برگزاری انتخابات محلی در کردستان عراق بود و از آنجا که هیچ ساز و کاری برای فعال سازی ارگان های دولتی اقلیم کردستان عراق در این قالب مطرح نیست، احزاب کرد عراقی در مبارزه با حزب دمکرات کردستان عراق بازی را واگذار کردند.
همزمان با این واکنش های منفی، خسرو گوران از حزب دمکرات کردستان عراق در گفت وگو با رسانه ها گفت: ما به نظر مخالفان احترام می گذاریم، اما همانطور که سال 1992 میلادی در فضای مخالفت انتخابات را برگزار کردیم، این بار نیز همه پرسی را برگزار خواهیم کرد و این خود ما هستیم که برای خودمان تصمیم می گیریم.
البته برخی رهبران کرد برای آرام کردن فضای منفی ایجاد شده ادعا کردند که همه پرسی به مفهوم انفصال و جدایی از عراق نیست، موضوعی که عراقی ها آن را طنز تلقی می کنند.
به هرحال شاید قضاوت درباره نتیجه این حرکت رهبران کرد عراقی در خصوص همه پرسی، زود باشد، اما واکنش های اولیه چه در ابعاد منطقه ای و چه بین المللی و هم در داخل نشان می دهد احزاب کرد با برگه های مطمئنی وارد این بازی نشده اند.