الحراء

آیت‌الله هاشم هاشم‌زاده هریسی، عضو مجلس خبرگان رهبری، به مناسبت ۱۴ مرداد، روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی، درباره نقطه تمایز اصلی حقوق بشر اسلامی و حقوق بشر غربی گفت: متأسفانه عده‌ای در داخل به مفاهیم کاری ندارند و تها به لفظ می‌پردازند که یکی از این مفاهیم حقوق بشر است. چون لفظ «حقوق بشر» از سوی غرب مطرح شده و برخی کشورها که ما آنها را قبول نداریم از این اصطلاح سخن می‌گویند برخی در کشور از این کلمه بدشان می‌آید. در حالی که ما نباید به این کار داشته باشیم که این عبارت را چه کسی به کار می‌برد بلکه باید ببینیم اسلام چه نگاهی به این عبارت و مفهوم دارد.

حقوق بشر، عطیه‌ای الهی

وی افزود: از نگاه اسلام حقوق بشر همان حقوق بندگان خدا یا حقوق الناس است و این حقوق را خداوند به بندگان عطا کرده و لذا حقوق بشر عطیه الهی است. این عطیه هم ناشی از رحمت و عظمت خداوند است. رحمت خداوند اقتضا می‌کند که بندگانش از حقوقی برخوردار بوده و کرامت داشته باشند چون آفریده و مخلوق خدا هستند و خدا هر چه عظمت دارد این عظمت به بندگانش منتقل می‌شود. بندگان خدا در این دنیا حقوقی دارند و این حقوق، ذاتی و عطیه الهی است و کرامت دارند.

هاشم‌زاده هریسی با بیان اینکه منشأ حقوق الناس، کرامت انسان‌هاست، گفت: تمام طرفداران حقوق بشر اعم از شرقی، غربی، اسلامی و غیر اسلامی معتقدند این حقوق بشر از کرامت انسان ناشی شده که خدا عطا کرده است. در رابطه با کرامت انسان روایات زیبای فراوانی وجود دارد و می‌توان گفت در هیچ دین و آیینی به اندازه اسلام به مسئله کرامت انسانی توجه نشده است. قرآن هم به صراحت بیان می‌فرماید «ولقد کرمنا بنی آدم» و صرفا به مؤمنان و مسلمانان اشاره نمی‌کند.

عضو مجلس خبرگان رهبری اظهار کرد: از نگاه اسلام انسان دو نوع کرامت دارد؛ ذاتی و اکتسابی. کرامت ذاتی یعنی اینکه همه انسان‌ها به ما هو انسان و به منزله مخلوقات خداوند دارای کرامت هستند و این استثنا ندارد. اما کرامت اکتسابی در اثر ایمان، مجاهدت و مکارم اخلاقی در انسان ایجاد می‌شود و به این طریق کرامت هر فرد نزد خدا بیشتر می‌شود و تفاوت مؤمن و غیر مؤمن در اینجاست. در واقع در کرامت ذاتی همه انسان‌ها یکسان هستند.

رعایت حقوق بشر باید به فرهنگ جامعه تبدیل شود

وی تصریح کرد: ضامن و پشتوانه اجرای حقوق بشر و حقوق الناس هم پروردگار است و خداوند آنقدر به حقوق بشر حساسیت دارد که با استناد به آیات و روایات می‌توان گفت که خداوند از حقوق خودش می‌گذرد اما از حقوق بندگانش نمی‌گذرد. به عبارتی عدم رعایت حقوق الناس از گناهان نابخشودنی است و حتی با شفاعت و توبه بخشیده نمی‌شود جز اینکه طرف مقابل رضایت دهد. به رغم این اهمیت بالا، اما مسئله حقوق بشر در میان ما فراموش شده و در تریبون‌ها و نمازهای جمعه درباره آن سخنی گفته نمی‌شود. در حالی که حقوق بشر و حقوق‌الناس باید در کتاب‌های درسی به کودکان و دانش‌آموزان آموزش داده شود و به یک فرهنگ در جامعه بدل شود.

آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی بیان کرد: اساسا در جامعه اسلامی باید حقوق حاکم باشد و از در و دیوار حقوق‌الناس مشاهده شود. قاعده‌ای که بنده از آیات و روایات استخراج کردم این است که ‌حقوق‌الناس بر حقوق الله تقدم و اولویت دارد و این به خاطر همان عظمت و رحمت خداست و دیگر اینکه همه حقوق‌الناس حقوق‌الله است. به عبارتی حقوق‌الله یک جنبه دارد و حقوق‌الناس دو جنبه دارد. در فقه نیز همین‌طور است و هر جا که یک حق بین حقوق خدا و حقوق بشر در تعارض است آنجا خدا دستور داده که حقوق الناس را ادا کنید و من از حقوق خودم می‌گذرم.

زمینه اتهام نقض حقوق بشر را فراهم نکنیم

وی ابراز کرد: متأسفانه ما نه تنها این مسئله را فراموش کرده‌ایم بلکه گاهی برخی افراد به گونه‌ای صحبت می‌کنند که گویی اصلا با حقوق بشر ضدیت و تعارض دارند. ما اگر پرچمدار حقوق بشر و حقوق‌الناس باشیم بعد می‌توانیم به دیگران بگوییم چرا به حقوق بشر عمل نمی‌کنید و آن را زیر پا می‌گذارید. اما زمانی که برخی حقوق افراد را نقض می‌کنند و متهم به نقض حقوق بشر می‌شویم، دیگر نمی‌توانیم دیگران را به بی‌توجهی به حقوق بشر متهم کنیم.

آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی یادآور شد: ما نباید با اعمال خودسرانه برخی افراد زمینه اتهام را فراهم کنیم. اگر زمینه اتهام فراهم نباشد هیچ ملت و دولتی متهم به نقض حقوق بشر نمی‌شود. اگر عدالت حاکم باشد و حقوق الناس از حقوق خدا بیشتر مورد اهمیت قرار گیرد و رعایت شود دیگر نمی‌توان آن حکومت و کشور را به نقض حقوق بشر متهم کرد. ما باید آبروی اسلام را در نظر بگیریم و ضررویات دینی را زیر پا ننهیم تا پرچمدار حقوق بشر در جهان باشیم.

تفاوت اصلی حقوق بشر اسلامی و غربی

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه تفاوت اصلی حقوق بشر اسلام و عرفی یا غربی در ابعاد تکمیلی است، گفت: به عبارتی حقوق بشر اسلامی کامل‌تر، وسیع‌تر و قو‌ی‌تر است و پشتوانه آن خداست. اما حقوق بشر عرفی یا غربی پشتوانه الهی ندارد و برخی موارد از حقوق انسان را احصا کرده است. در حالی که حقوق بشر در اسلام کلی است و هر نوع بدی نسبت به انسان نقض حقوق بشر محسوب شده و هر نوع خوبی و نیکی نیز نسبت به انسان باید رعایت شود. نکته دیگر اینکه حقوق بشر عرفی مادی یا عملیاتی است اما حقوق بشر از نگاه اسلام اذهان و نیات را نیز در برمی‌گیرد و کسی حق ندارد سوء ظن و بدگمانی نسبت به انسان دیگر داشته باشد. در واقع اسلام تنها به انسان نمی‌گوید به دیگران ظلم نکن بلکه می‌گوید نیکی کن. لذا باید بیش از این بر روی حقوق بشر از نگاه اسلام تحقیق و پژوهش شود و به سایر نقاط جهان معرفی شود و در داخل نیز به رعایت آن حساسیت وجود داشته باشد.

وی تأکید کرد: اینکه امروز مردم مشکلات اقتصادی زیاد و سنگینی دارند و فقر و فلاکت و بیکاری زیاد شده و حتی برخی در تأمین نیازهای اولیه خود و خانواده شان  از قبیل خوراک، پوشاک و بهداشت و درمان در مانده‌اند ضد حقوق بشر است و در این وضعیت نمی‌توانیم بگوییم حقوق بشر را ضایع نمی‌کنیم. اینکه داراها هر روز داراتر و فقرا هر روز فقیرتر شوند عین نقض حقوق بشر است. متأسفانه حقوق بشر به طور علنی در جامعه ما ضایع می‌شود و کسی هم فریاد نمی‌زند. مسئولان ما محترم و عزیز و دلسوز نظام هستند اما در عین حال آنها می‌توانند زندگی کنند و هرچه فشار اقتصادی بیشتر شود برای زندگی آنها مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما مردم عادی که انتظار مقاومت از آنها داریم توان ندارند و پشت‌شان شکسته و خم شده و نمی‌توانند بایستند تا مقاومت کنند.

آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی ابراز کرد: اینها هم حقوق بشر است و با شعار نمی‌توان حقوق‌الناسی را که مقدم بر حقوق الله است، رعایت کرد و این شعارها پیش خدا پذیرفته نیست. در روایات آمده است که وای بر امتی که شعار عدالت بدهد و خلاف عدالت عمل کند. خدا نکند که ما مصداق این روایات باشیم و در قیامت پشیمان‌ترین انسان‌ها این افراد هستند